សង្រ្គាមត្រជាក់៖ "វាំងននដែក" ខណ្ឌចែក តំបន់អឺរ៉ុបជាពីរ
ពាក្យថា
“វាំងននដែក” (Iron Curtain) ត្រូវបានប្រើជាលើកដំបូងដោយលោក
Winston Churchill អតីតនាយករដ្ឋមន្រ្តីអង់គ្លេស
នៅក្នុងសន្ទុរកថា នៅរដ្ឋមីស៊ូរី សហរដ្ឋអាមេរិក នៅថ្ងៃទី៥ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៤៦
ដោយលោកចង់សំដៅទៅលើការខណ្ឌចែកតំបន់អឺរ៉ុបដាច់ពីគ្នា ដោយបណ្តាប្រទេសដែលស្ថិតនៅខាងកើត
“វាំងននដែក” ត្រូវជាប់ផុងខ្លួនក្នុងអំណាចកុម្មុយនិស្តផ្តាច់ការ
ក្រោមឥទ្ធិពលរបស់សូវៀត។
តាមការពិត
ការពុះចែកតំបន់អឺរ៉ុប គឺជាលទ្ធផលនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ រវាងសហភាពសូវៀត
និងសម្ព័ន្ធមិត្តលោកខាងលិច នៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំចុងក្រោយនៃសង្រ្គាមលោកលើកទី២
ជាពិសេស ក្នុងអំឡុងសន្និសីទយ៉ាល់តា នៅឆ្នាំ១៩៤៥។
 |
| ផែនទីតំបន់អឺរ៉ុបដែលត្រូវពុះចែកជាពីរ ក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមត្រជាក់ |
នៅពេលដែលសង្រ្គាមលោកលើកទី២ទើបនឹងចាប់ផ្តើមផ្ទុះឡើងភ្លាម
ប្រទេសចំនួន ៣ នៅជុំវិញសមុទ្របាល់ទិក គឺលីទុយអានី អេស្តូនី និងឡេតូនី ព្រមទាំងដែនដីមួយចំណែកនៃប្រទេសប៉ូឡូញ
ហ្វាំងឡង់ និងរូម៉ានី ត្រូវបានស្តាលីនកាត់យកទៅដាក់បញ្ចូលជារដ្ឋក្នុងសហភាពសូវៀត
រួចទៅហើយ ស្របទៅតាមកិច្ចព្រមព្រៀងដែលបានចុះជាមួយហ៊ីត្លែរ ពោលគឺ នៅក្នុងអំឡុងពេលដែលស្តាលីន
និងហ៊ីត្លែរ នៅត្រូវរ៉ូវគ្នានៅឡើយ។
នៅក្រោយពេលដែលហ៊ីត្លែរចូលឈ្លានពានទឹកដីសូវៀត
ស្តាលីនក៏បានងាកទៅសហការជាមួយសម្ព័ន្ធមិត្តលោកខាងលិច ដើម្បីរួមដៃគ្នាច្បាំងទល់នឹងកងទ័ពអាល្លឺម៉ង់
ដោយកងទ័ពអាមេរិក និងអង់គ្លេស វាយលុកចូលពីទិសខាងលិច ចំណែកកងទ័ពសូវៀតវាយលុកពីទិសខាងកើត។
នៅក្រោយសង្រ្គាមលោកលើកទី២
បណ្តាប្រទេសនៅអឺរ៉ុបខាងកើត និងអឺរ៉ុបកណ្តាល ដែលកងទ័ពសូវៀតជាអ្នករំដោះ
រួមមាន ប៉ូឡូញ រូម៉ានី ប៊ុលហ្ការី ហុងគ្រី អាល់បានី យូហ្គោស្លាវី
និងឆេកូស្លូវ៉ាគី ត្រូវស្ថិតក្នុងប្លុកកុម្មុយនិស្ត។ ប្រទេសក្រៅពីនោះ គឺប្រទេសនៅអឺរ៉ុបខាងលិច
ហើយដែលកងទ័ពសម្ព័ន្ធមិត្តលោកខាងលិចជាអ្នករំដោះ ក៏ត្រូវក្លាយជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក
ឬជាប្រទេសដែលមានប្រព័ន្ធនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ចស្និទ្ធិនឹងអាមេរិក។ លើកលែងតែប្រទេសស៊្វីស
និងហ្វាំងឡង់ចេញ ដែលប្រកាសតាំងខ្លួនជាប្រទេសអព្យាក្រឹត។
ចំណែកអាល្លឺម៉ង់វិញ
ដែលជាប្រទេសស្ថិតនៅចំកណ្តាល ជាចំណុចប្រសព្វរវាង ប្លុកខាងកើត
និងប្លុកសេរី ត្រូវ “វាំងននដែក” ពុះចែកប្រទេសជាពីរ
គឺមួយផ្នែកខាងកើត ស្ថិតក្រោមការកាន់កាប់របស់សូវៀត និងខាងលិចស្ថិតក្រោមការកាន់កាប់របស់ សម្ព័ន្ធមិត្តលោកខាងលិចគឺ អាមេរិក អង់គ្លេស និងបារាំង។
នៅឆ្នាំ១៩៤៧ លោកចច
ម៉ារស្ហាល (George Marshall) ដែលទើបនឹងត្រូវបានលោក Harry
Truman តែងតាំងជារដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេសអាមេរិក
បានរៀបចំផែនការដ៏ធំមួយ ដែលត្រូវបានគេហៅជាទូទៅថា “ប្លង់ម៉ារស្ហាល” (ជាភាសាអង់គ្លេស
Marshall Plan) ដើម្បីផ្តល់ជំនួយជួយស្តារសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសនៅអឺរ៉ុប
ដែលត្រូវខ្ទេចខ្ទីដោយសារសង្គ្រាម។
តាមគម្រោងពីដំបូង ប្លង់ម៉ារស្ហាលនេះត្រូវបើកចំហដល់គ្រប់ប្រទេសទាំងអស់
ដោយរាប់បញ្ចូលទាំងសហភាពសូវៀត និងប្រទេសនៅអឺរ៉ុបខាងកើតផងដែរ ក៏ប៉ុន្តែ
ប្រទេសដែលអាចទទួលជំនួយពីប្លង់ម៉ារស្ហាលនេះបាន ត្រូវតែបំពេញតាមលក្ខខណ្ឌមួយដោយខានមិនបាន
គឺត្រូវរៀបចំឲ្យមានកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចបែបទីផ្សារសេរី។ ដោយសារតែមានលក្ខខណ្ឌនេះហើយ
ទើបសហភាពសូវៀតបដិសេធមិនចូលរួមក្នុងប្លង់ម៉ារស្ហាល ហើយព្រមទាំងបានរារាំងប្រទេសផ្សេងទៀត
នៅក្នុងប្លុកអឺរ៉ុបខាងកើតមិនឲ្យទទួលជំនួយពីអាមេរិក។
នៅពេលនោះ ស្តាលីនយល់ថា ប្រសិនបើទុកបណ្តោយឲ្យប្រទេសនៅអឺរ៉ុបខាងកើតចូលរួមក្នុងប្លង់
ម៉ារស្ហាល ប្រទេសទាំងនេះអាចនឹងត្រូវរបូតចេញពីដែនឥទ្ធិពលរបស់សូវៀត។ ហេតុដូច្នេះហើយបានជាសូវៀតបានសម្រេចបង្កើតផែនការផ្តល់ជំនួយ
សេដ្ឋកិច្ចមួយដែរ សម្រាប់ប្រទេសក្នុងប្លុកកុម្មុយនិស្ត គឺផែនការ ដែលត្រូវបានគេឲ្យឈ្មោះថា
ប្លង់ម៉ូឡូតូវ (Molotov Plan) ដោយយកតាមឈ្មោះរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការបរទេសសូវៀត ហើយដែលក្រោយមកត្រូវបានប្រែក្លាយជាស្ថាប័នជាផ្លូវការមួយ
មានឈ្មោះថា “កូមេកុន” (COMECON)។
ការបង្កើតប្លង់ម៉ារស្ហាល
និងប្លង់ម៉ូឡូតូវ គឺជាជំហានមួយថ្មីទៀត ដែលបានរុញអឺរ៉ុបខាងលិច
និងអឺរ៉ុបខាងកើត ឲ្យឃ្លាតឆ្ងាយពីគ្នាកាន់តែខ្លាំង ទាំងខាងនយោបាយ
និងសេដ្ឋកិច្ច ហើយមិនយូរប៉ុន្មានក្រោយមកទៀត ប្លុកទាំងពីរក៏ចាប់ផ្តើមប្រឈមមុខដាក់គ្នាខាងផ្នែកយោធាមួយទៀត
តាមរយៈការបង្កើតបក្សសម្ព័ន្ធយោធារៀងៗខ្លួន។
ប្រទេសលោកខាងលិចបានបង្កើតជាបក្សសម្ព័ន្ធអូតង់
តាមរយៈការចុះសន្ធិសញ្ញាអាត្លង់ទិកខាងជើង នៅឆ្នាំ១៩៤៩ នៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីងតោន
ដោយមានប្រទេសស្ថាបនិកចំនួន ១២ គឺ សហរដ្ឋអាមេរិក កាណាដា ព្រមទាំងប្រទេស ១០
នៅអឺរ៉ុបខាងលិច រួមមាន អង់គ្លេស បារាំង អ៊ីតាលី ព័រទុយហ្កាល់ ប៊ែលហ្ស៊ិក លុចសំបួ
ហូឡង់ ដាណឺម៉ាក
ន័រវែស និងអ៊ីស្លង់។ មូលដ្ឋានគ្រឹះនៃបក្សសម្ព័ន្ធនេះ គឺមានចែងក្នុងមាត្រា
៥ នៃសន្ធិសញ្ញាអាត្លង់ទិកខាងជើង ដែលចែងថា ការវាយប្រហារទៅលើប្រទេសណាមួយ
ដែលជាសមាជិកអូតង់ គឺមានន័យស្មើនឹងការវាយប្រហារទៅលើបក្សសម្ព័ន្ធអូតង់ទាំងមូល
ដែលគ្រប់សមាជិកទាំងអស់ត្រូវតែចេញមុខជួយការពារទប់ទល់នឹងការ វាយប្រហារនេះ។
ដើម្បីជាការឆ្លើយតបនឹងការបង្កើតបក្សសម្ព័ន្ធអូតង់
សហភាពសូវៀតក៏បានរៀបចំបង្កើតបក្សសម្ព័ន្ធយោធាមួយដែរ សម្រាប់ប្រទេសនៅប្លុកខាងកើត
គឺបក្សសម្ព័ន្ធនៃកតិកាសញ្ញាវ៉ាសូវី បង្កើតឡើង នៅឆ្នាំ១៩៥៥ ហើយដែលមានលក្ខណៈស្រដៀងគ្នាទៅនឹងបក្សសម្ព័ន្ធអូតង់។
តាមការពិត
នៅក្រោយពេលដែលសហរដ្ឋអាមេរិកបង្កើតបក្សសម្ព័ន្ធអូតង់ សហភាពសូវៀតមិនបានបង្កើតបក្សសម្ព័ន្ធវ៉ាសូវីតបតវិញភ្លាមនោះទេ។
កត្តាសំខាន់ ដែលជំរុញឲ្យស្តាលីនសម្រេចបង្កើតបក្សសម្ព័ន្ធវ៉ាសូវី គឺអាល្លឺម៉ង់។
នៅឆ្នាំ១៩៤៩ សហរដ្ឋអាមេរិក
អង់គ្លេស និងបារាំង បានព្រមព្រមគ្នា យកដែនដីអាល្លឺម៉ង់ខាងលិចមកច្របាច់បញ្ចូលគ្នា
រួចហើយសម្រេចបញ្ឈប់ការត្រួតត្រាលើអាល្លឺម៉ង់ ដោយផ្តល់ឯករាជ្យឲ្យអាល្លឺម៉ង់បង្កើតជារដ្ឋឯករាជ្យមួយ
ដែលមានឈ្មោះថា “សាធារណរដ្ឋសហព័ន្ធអាល្លឺម៉ង់”។ តាមគម្រោងអាមេរិក អង់គ្លេស
និងបារាំង ចង់ឲ្យរដ្ឋឯករាជ្យថ្មីនេះត្រូវបង្រួបបង្រួមគ្នាជាមួយអាល្លឺម៉ង់
ខាងកើត ដែលស្ថិតក្រោមការកាន់កាប់របស់សហភាពសូវៀត។ ក៏ប៉ុន្តែ ស្តាលីនមិនព្រម
ក៏បានរៀបចំឲ្យបក្សកុម្មុយនិស្តអាល្លឺម៉ង់ប្រកាសបង្កើតរដ្ឋឯករាជ្យ មួយដាច់ដោយឡែក
នៅអាល្លឺម៉ង់ខាងកើត ដោយដាក់ឈ្មោះថា “សាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យអាល្លឺម៉ង់”។
ចាប់ពីពេលនោះមក
ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ក៏ត្រូវពុះចែកជាពីរដាច់ពីគ្នា គឺអាល្លឺម៉ង់ខាងលិច
និងអាល្លឺម៉ង់ខាងកើត ហើយអាល្លឺម៉ង់ខាងលិចត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យចូលជាសមាជិកអង្គការអូតង់
នៅថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៥៥។ ការដាក់បញ្ចូលអាល្លឺម៉ង់ខាងលិច ទៅក្នុងបក្សសម្ព័ន្ធអូតង់នេះហើយ
ដែលជំរុញឲ្យសូវៀតបង្កើតជាបក្សសម្ព័ន្ធវ៉ាសូវីឡើង ដោយដាក់បញ្ចូលអាល្លឺម៉ង់ខាងកើតជាសមាជិក៕
