ផលវិបាកដែលបន្សល់ទុកពីសង្រ្គាមវៀតណាម
សង្រ្គាមវៀតណាម
ដែលបិទបញ្ចប់ទៅ នៅឆ្នាំ១៩៧៣ សម្រាប់សហរដ្ឋអាមេរិក និងនៅខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥
សម្រាប់វៀតណាមខាងជើង និងវៀតណាមខាងត្បូង បានបន្សល់ទុកនូវផលវិបាកយ៉ាងច្រើន
ទាំងចំពោះវៀតណាម និងអាមេរិក ទាំងប្រទេសជាច្រើនផ្សេងទៀត ជាពិសេស
ប្រទេសនៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូចិន។
រហូតមកទល់នឹងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ អ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តនៅតែមិនទាន់មានការឯកភាពគ្នានៅឡើយទេ
ជុំវិញតួលេខអ្នកស្លាប់ និងរបួស ដោយសារសង្រ្គាមវៀតណាម។ ការសិក្សាជាច្រើនបានបង្ហាញតួលេខខុសៗគ្នា
ដោយសារតែមានការកំណត់ពេលខុសគ្នា។ អ្នកខ្លះកំណត់យកឆ្នាំ១៩៦៥ ដែលអាមេរិកចាប់ផ្តើមចូលធ្វើអន្តរាគមន៍យោធានៅវៀតណាមដោយពេញទំហឹង
និងដោយចំហ ជាចំណុចចាប់ផ្តើមនៃសង្រ្គាមវៀតណាម។ អ្នកខ្លះទៀត កំណត់យកឆ្នាំ១៩៥៥
ជាចំណុចចាប់ផ្តើម ដោយសារតែគេគិតថា ថ្វីដ្បិតតែអាមេរិកមិនទាន់ចូលធ្វើអន្តរាគមន៍ដោយផ្ទាល់
និងជាផ្លូវការ ក៏ប៉ុន្តែ សង្រ្គាមក្នុងទ្រង់ទ្រាយតូចធំ បានកើតមានឡើងនៅវៀតណាមតាំងពីពេលនោះមកម៉្លេះ។
បញ្ហាចោទដ៏ធំមួយទៀត នៅក្នុងការកំណត់ចំនួនអ្នកស្លាប់ដោយសង្រ្គាមវៀតណាម
ជាពិសេស ការស្លាប់ជនស៊ីវិល គឺដោយសារតែមានប្រតិបត្តិការយោធាជាច្រើនត្រូវបានធ្វើឡើងដោយ
សម្ងាត់។
តាមការប៉ាន់ស្មានជាទូទៅ សង្រ្គាមវៀតណាមបានសម្លាប់មនុស្សក្នុងចន្លោះប្រមាណពី
២លាន ទៅជាង៣លាននាក់ ដោយក្នុងនោះ ភាគច្រើន គឺជាជនស៊ីវិល។ អ្នករងគ្រោះខ្លាំងជាងគេ
គឺជនស៊ីវិលវៀតណាមខ្លួនឯងផ្ទាល់ ដែលមានចំនួនអ្នកស្លាប់រហូតដល់ទៅប្រមាណជា
២លាននាក់ ទាំងនៅវៀតណាមខាងជើង និងនៅវៀតណាមខាងត្បូង។ ក៏ប៉ុន្តែ ជនស៊ីវិលនៅក្នុងប្រទេសពីរទៀត
ដែលនៅក្បែរខាងក៏ត្រូវរងគ្រោះមិនតិចនោះដែរដោយសារសង្រ្គាមវៀតណាម គឺនៅឡាវមានស្លាប់ប្រមាណជា
២០ម៉ឺននាក់ និងនៅកម្ពុជាប្រមាណជា ៣០ម៉ឺននាក់។
ចំពោះសហរដ្ឋអាមេរិក
សង្រ្គាមវៀតណាម គឺជាបរាជ័យដ៏សែនជូរចត់បំផុតមួយ នៃសង្រ្គាមត្រជាក់ ហើយបរាជ័យរបស់អាមេរិក
មិនមែនត្រឹមតែជាបរាជ័យខាងផ្នែកយោធាប៉ុណ្ណោះទេ តែសំខាន់បំផុត គឺបរាជ័យខាងផ្នែកនយោបាយ
និងការទូត។
គេមិនត្រូវភ្លេចទេថា នៅពេលដែលមេដឹកនាំអាមេរិកសម្រេចបញ្ជូនកងទ័ពទៅធ្វើសង្រ្គាម
នៅវៀតណាម ដែលស្ថិតនៅចម្ងាយរាប់ពាន់គីឡូម៉ែត្រពីប្រទេសរបស់ខ្លួន គោលដៅធំបំផុត
គឺដើម្បីបណ្តេញពួកកុម្មុយនិស្តចេញពីវៀតណាមខាងត្បូង និងទប់ស្កាត់កុំឲ្យចលនាកុម្មុយនិស្តរីករាលដាលទៅកាន់ប្រទេស
ផ្សេងទៀត នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយពីធ្វើសង្រ្គាមអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ
ចំណាយលុយរហូតដល់ទៅប្រមាណជា ១៣០ពាន់លានដុល្លារ មានទាហានស្លាប់ដល់ទៅជិត
៦ម៉ឺននាក់ និងរាប់សិបម៉ឺននាក់ផ្សេងទៀតត្រូវរបួស នៅទីចុងបំផុតទៅ គោលដៅណាមួយក៏អាមេរិកមិនអាច
សម្រេចបានតាមការគ្រោងទុកនោះដែរ។
 |
| ជនជាតិវៀតណាមខាងត្បូងដែលរត់ភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេស នៅក្រោយពេលកងទ័ពកុម្មុយនិស្តវាយចូលកាន់កាប់ក្រុងសៃហ្កន |
អាមេរិកមិនត្រឹមតែមិនអាចបណ្តេញពួកកុម្មុយនិស្តបាននោះទេ
តែសូម្បីតែវៀតណាមខាងត្បូងដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តក៏អាមេរិកមិនអាច ការពារបានដែរ។
របបសាធារណរដ្ឋវៀតណាមត្រូវដួលរលំ ហើយនៅថ្ងៃទី២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៧៦ វៀតណាមទាំងពីរត្រូវបានរំលាយបញ្ចូលគ្នាជាផ្លូវការ
បង្កើតទៅជាប្រទេសតែមួយ គឺសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម។ នៅក្នុងរយៈពេលប្រមាណជាង
១០ឆ្នាំ ក្រោមការដឹកនាំរបស់បក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាម
ប្រជាជនវៀតណាមខាងត្បូង ក្នុងចន្លោះពី ១លាន ទៅ២,៥លាននាក់ ត្រូវបានរបបកុម្មុយនិស្តចាប់យកទៅដាក់ក្នុងជំរំលត់ដំ
ហើយក្នុងចំណោមនោះ មានប្រមាណជា ១៦ម៉ឺននាក់ត្រូវស្លាប់ ដោយត្រូវគេសម្លាប់ចោល
ឬស្លាប់ដោយការធ្វើការធ្ងន់ហួសកម្លាំង។ ក៏ប៉ុន្តែ
សោកនាដកម្មនេះនៅតិចតួចណាស់ ប្រើប្រៀបធៀបនឹងប្រទេសកម្ពុជា។
តាមការពិត
នៅក្រោយពីបរាជ័យរបស់អាមេរិកនៅវៀតណាម មិនមែនមានតែវៀតណាមមួយទេ
ដែលត្រូវធ្លាក់ក្នុងដៃពួកកុម្មុយនិស្ត។ កម្ពុជា និងឡាវ
ដែលជាប្រទេសជាប់ពាក់ព័ន្ធយ៉ាងជ្រៅ នៅក្នុងសង្រ្គាមវៀតណាម ក៏ត្រូវធ្លាក់ក្រោមការកាន់កាប់របស់ពួកកុម្មុយនិស្តដែរ
នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥តែមួយ។
នៅកម្ពុជា របបសាធារណរដ្ឋខ្មែរ ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់អាមេរិកក្នុងសង្រ្គាមវៀតណាម
ត្រូវបានកងទ័ពឧទ្ទាមកុម្មុយនិស្តខ្មែរក្រហមផ្តួលរំលំ នៅថ្ងៃទី១៧ មេសា
ឆ្នាំ១៩៧៥ ហើយប៉ុន្មានខែក្រោយមកទៀត របបរាជានិយមឡាវក៏ត្រូវបានបក្សកុម្មុយនិស្ត
“ប៉ាថេតឡាវ” ផ្តួលរំលំដែរ។ នៅទីចុងបំផុត គឺតំបន់ឥណ្ឌូចិនទាំងមូល
ដែលត្រូវធ្លាក់ក្រោមការកាន់កាប់របស់ពួកកុម្មុយនិស្ត។
 |
| ទាហានខ្មែរក្រហមចូលកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី១៧ មេសា ១៩៧៥ (រូបថតឯកសារ) AFP |
នៅសហរដ្ឋអាមេរិក សង្រ្គាមវៀតណាមបានបន្សល់ទុកនូវស្នាមរបួសយ៉ាងជ្រៅ
ទាំងខាងផ្នែកនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច សង្គម និងខាងផ្លូវចិត្ត។ ការចំណាយដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់
នៅក្នុងការធ្វើសង្រ្គាមនៅវៀតណាម បានធ្វើឲ្យសេដ្ឋកិច្ចអាមេរិកត្រូវជួបនឹងវិបត្តិ
ជាពិសេស គឺវិបត្តិអតិផរណា ហើយវិបត្តិនេះបានធ្លាក់ចុះកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរថែមទៀត
នៅក្រោយពីមានវិបត្តិប្រេងពិភពលោក នៅឆ្នាំ១៩៧៣។
កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរទៅទៀត គឺការបាក់បែកនៅក្នុងសង្គមអាមេរិក គឺការបាក់បែក រវាងអ្នកគាំទ្រ និងអ្នកប្រឆាំងនឹងសង្រ្គាមវៀតណាម និងជាពិសេស គឺការបាក់បែក រវាងប្រជាជន និងមេដឹកនាំនយោបាយនិងកងទ័ព។
នៅមុនសង្រ្គាមវៀតណាម ប្រជាជនអាមេរិកភាគច្រើនលើសលុប ដែលមានមោទនភាពនឹងជោគជ័យក្នុងសង្រ្គាមលោកលើកទី២ បានបង្ហាញនូវជំនឿទុកចិត្តដោយគ្មានមន្ទិលសង្ស័យចំពោះ មេដឹកនាំរបស់ខ្លួន។ ក៏ប៉ុន្តែ នៅក្រោយសង្រ្គាមវៀតណាម អ្វីៗត្រូវផ្លាស់ប្តូរ ដោយការស្ទាបស្ទង់មតិជាច្រើនសុទ្ធតែបង្ហាញថា ប្រជាជនអាមេរិកភាគច្រើនលើសលុប លែងមានជំនឿលើមេដឹកនាំរបស់ខ្លួន ទាំងប្រធានាធិបតី ទាំងសភា និងទាំងកងទ័ព។
ការបាត់បង់ទំនុកចិត្តនេះកើតមានឡើង ក្រោយពីមានការលេចធ្លាយការណ៍សម្ងាត់ជាច្រើន ដែលបង្ហាញថា គ្រប់រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកទាំងអស់នៅក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមវៀតណាម ទាំងរដ្ឋាភិបាលលោកលីនដុន ចនសុន ដែលមកពីគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ និងរដ្ឋាភិបាលរបស់លោករីឆាដ និចសុន ដែលមកពីគណបក្សសាធារណរដ្ឋ សុទ្ធតែបាននាំគ្នាបិទបាំង បំប៉ោង ឬបំភ្លៃព័ត៌មានទាក់ទងនឹងសង្រ្គាមវៀតណាម។
លោកលីនដុន ចនសុន បានបំប៉ោងព័ត៌មានទាក់ទងនឹងហេតុការណ៍នៅឈូងសមុទ្រតុងកឹង កាលពីឆ្នាំ១៩៦៤ ដើម្បីបំភ័នមតិសាធារណៈ និងបញ្ចុះបញ្ចូលឲ្យសភាអនុម័តសេចក្តីសម្រេចអនុញ្ញាតឲ្យកងទ័ពអាមេរិក ចូលធ្វើសង្រ្គាមនៅវៀតណាម។ ចំណែកឯលោករីឆាដ និចសុនវិញ ដែលធ្វើយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោត ដោយផ្តោតលើការសន្យាបញ្ចប់សង្រ្គាមវៀតណាម ក៏ប៉ុន្តែ នៅពេលជាប់ឆ្នោត បែរជាបានលួចពង្រីកសង្រ្គាម ហើយចូលឈ្លានប្រទេសកម្ពុជា ដោយគ្មានការអនុញ្ញាតពីសភា។ នេះនៅមិនទាន់និយាយដល់រឿងអាស្រូវដ៏ធ្ងន់ធ្ងរមួយទៀត គឺរឿងអាស្រូវ Watergate ដែលសុទ្ធតែមានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការកុហក បោកប្រាស់ និងការរំលោភអំណាច ដោយរដ្ឋការរបស់លោករីឆាដ និចសុន នៅក្នុងអំឡុងដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ៧០៕
