ប្រវត្តិនៃការកកើតក្រុមជីហាតរដ្ឋអ៊ីស្លាម
នៅឆ្នាំ២០០១
ក្រោយការវាយប្រហារភេរវកម្មនៅញូវយ៉ក និងវ៉ាស៊ីងតោន ពិភពលោកទាំងមូលបានឮពីឈ្មោះអូសាម៉ា
ប៊ិនឡាដិន និងក្រុមភេរវជនអាល់កៃដា។ ក្រុមភេរវជនដែលបានក្លាយជាការគំរាមកំហែងផ្នែកសន្តិសុខអន្តរជាតិ
ដ៏ធំបំផុតមួយ ហើយដែលបាននាំមកនូវការផ្លាស់ប្តូរដ៏ធំមិនធ្លាប់មាន នៅក្នុងភូមិសាស្រ្តនយោបាយពិភពលោក
ចាប់តាំងពីក្រោយសង្រ្គាមត្រជាក់។
ប្រមាណជា១០ឆ្នាំក្រោយមក
ក្រោយពីបានធ្វើសង្រ្គាមចំនួនពីរ គឺ នៅអាហ្វហ្កានីស្ថាន (២០០១)
និងនៅអ៊ីរ៉ាក់ (២០០៣) អាមេរិកបានរកឃើញ និងសម្លាប់ប៊ិនឡាដិន នៅថ្ងៃទី២
ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១១ នៅក្នុងប្រតិបត្តិការកុម្ម៉ង់ដូ នៅទីក្រុងអាបូតាបាដ ប្រទេសប៉ាគីស្ថាន។
ក្រុមអាល់កៃដាបានជ្រើសរើសអ្នកថ្មី គឺ អៃម៉ាន់ អាល់ហ្សាវ៉ាហ៊ីរី
ឲ្យឡើងមកធ្វើជាអ្នកដឹកនាំថ្មី តែទោះជាយ៉ាងណា ដូចការរំពឹងទុករបស់លោកបារ៉ាក់
អូបាម៉ា ការស្លាប់របស់ប៊ិនឡាដិន បានធ្វើឲ្យអាល់កៃដាត្រូវធ្លាក់ចុះទន់ខ្សោយយ៉ាងខ្លាំង។
 |
| អាប៊ូបាគ័រ អាល់បាក់ដាឌី (Abou Bakr al-Baghdadi) ប្រមុខដឹកនាំជីហាតរដ្ឋអ៊ីស្លាម នៅពេលចេញមុខជាសាធារណៈ កាលពីថ្ងៃទី៥ កក្កដា ២០១៤ REUTERS/Social Media Website via Reuters TV |
ក៏ប៉ុន្តែ មកទល់នឹងពេលនោះ
មិនមែនមានតែក្រុមអាល់កៃដាមួយទេ ដែលពិភពលោកត្រូវប្រឈមមុខ។ សន្តិសុខអន្តរជាតិត្រូវប្រឈមមុខនឹងក្រុមថ្មីមួយទៀត
ដែលមានកម្លាំងខ្លាំងជាង ហើយជាពិសេស មានមនោគមន៍វិជ្ជាជ្រុលនិយមជាង និងមានចរិតកាចសាហាវជាងអាល់កៃដាទៅទៀត។
នោះគឺក្រុមជីហាតរដ្ឋអ៊ីស្លាម ហើយក្រុមជីហាតរដ្ឋអ៊ីស្លាមនេះមានប្រវត្តិកំណើតចេញពីសង្រ្គាម
អ៊ីរ៉ាក់។
នៅឆ្នាំ២០០៣
នៅពេលដែលអាមេរិកលើកទ័ពចូលឈ្លានពានអ៊ីរ៉ាក់ លោកចច ដាបិលយូ ប៊ូស
បានប្រកាសថា អ្វីដែលអាមេរិកធ្វើនៅពេលនោះ គឺដើម្បីរំដោះប្រជាជនអ៊ីរ៉ាក់ឲ្យចេញផុតពីអំណាចផ្តាច់ការរបស់
សាដាមហ៊ូសេន។ ក៏ប៉ុន្តែ ពិតប្រាកដទៅ អ្វីដែលបានកើតឡើង គឺភាពអនាធិបតេយ្យនៅទូទាំងប្រទេស
ហើយស្ថិតក្នុងភាពអនាធិបតេយ្យនេះ ចលនាបះបោរប្រដាប់អាវុធនៃក្រុមអ្នកកាន់និកាយស៊ុននីត
ក៏បានចាប់រីកដុះដាលឡើងយ៉ាងពេញបន្ទុក ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងវត្តមានកងទ័ពអាមេរិក
និង រដ្ឋាភិបាលថ្មីនៅបាកដាដ ដែលគ្រប់គ្រងដោយក្រុមស្ហ៊ីអ៊ីត។ នៅក្នុងចំណោមមេដឹកនាំក្រុមបះបោរប្រដាប់អាវុធនៅអ៊ីរ៉ាក់នេះ
មានមនុស្ស ២រូប គឺ អាប៊ូមូហ្សាប់ អាល់ហ្សាកាវី (Abu Musab al-Zarqawi) និង អាប៊ូបាគ័រ
អាល់បាក់ដាឌី (Abu Bakr al-Baghdadi) ដែលមានតួនាទីយ៉ាងសំខាន់
នៅក្នុងការចាប់កំណើតនៃក្រុមជីហាតរដ្ឋអ៊ីស្លាម។
អាប៊ូមូហ្សាប់ អាល់ហ្សាកាវី
ដែលមានដើមកំណើតពីប្រទេសហ្សកដានី បានបង្កើតក្រុមប្រដាប់អាវុធអ៊ីស្លាមជ្រុលនិយម
តាំងពីឆ្នាំ២០០០ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងប្រទេសលោកខាងលិច ក៏ប៉ុន្តែ ក្រុមនេះមិនមានឈ្មោះបោះសំឡេងអ្វីនោះទេ។
រហូតទាល់តែក្រោយពីមានការឈ្លានពានរបស់អាមេរិកនៅឆ្នាំ២០០៣ ទើបក្រុមនេះចាប់ផ្តើមរីកដុះដាល
ដោយទទួលបាននូវការគាំទ្រពីសំណាក់ក្រុមអ្នកកាន់និកាយស៊ុននីត អ៊ីរ៉ាក់។
នៅពេលនោះ ក្រុមរបស់អាល់ហ្សាកាវី បានច្របាច់បញ្ចូលគ្នាជាមួយនឹងក្រុមប្រដាប់អាវុធមួយទៀត
ដែលបង្កើតឡើងដោយ អាប៊ូបាគ័រ អាល់បាកដាឌី បង្កើតទៅជាសាខាក្រុមអាល់កៃដា ប្រចាំប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់។
ពីដំបូង សាខាអាល់កៃដានៅអ៊ីរ៉ាក់ត្រូវស្ថិតក្រោមការដឹកនាំរបស់អាល់ហ្សាកាវី ចំណែកឯអាល់បាក់ដាឌីវិញ គ្រាន់តែជាមេដឹកនាំថ្នាក់កណ្តាលម្នាក់ប៉ុណ្ណោះ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីៗត្រូវប្រែប្រួល នៅក្រោយពេលដែលអាល់ហ្សាកាវីត្រូវស្លាប់ក្នុងការវាយប្រហារដោយ មីស៊ីលអាមេរិក នៅឆ្នាំ២០០៦។ នៅក្រោយការស្លាប់របស់អាល់ហ្សាកាវី ឥទ្ធិពលរបស់អាល់បាក់ដាឌីក៏ចាប់ផ្តើមកើនឡើងបន្តិចម្តងៗ រហូតបានក្លាយជាមេដឹកនាំក្រុមអាល់កៃដាប្រចាំប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ នៅឆ្នាំ២០១០ ដោយនៅពេលនោះ សាខាអាល់កៃដាប្រចាំប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់នេះ ត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះថាជា “រដ្ឋអ៊ីស្លាមនៅអ៊ីរ៉ាក់”។
នៅឆ្នាំ២០១១
អាមេរិកបានដកកងទ័ពចេញពីអ៊ីរ៉ាក់។ ការដកថយរបស់អាមេរិក បូករួមជាមួយនឹងអសមត្ថភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលអ៊ីរ៉ាក់
បានធ្វើឲ្យក្រុមរដ្ឋអ៊ីស្លាមចាប់ផ្តើមមានកម្លាំងកាន់តែខ្លាំង ហើយបានវាតទីកាន់កាប់ទឹកដីកាន់តែធំឡើង
ជាពិសេស នៅតំបន់ប៉ែកខាងជើងអ៊ីរ៉ាក់។
ឆ្លងព្រំដែនអ៊ីរ៉ាក់ទៅទិសខាងជើង គឺ
ស៊ីរី។ ចលនាបាតុកម្មក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំបានផ្ទុះឡើង នៅខែមីនាឆ្នាំ២០១១ ដើម្បីតវ៉ាប្រឆាំងនឹងរបបដឹកនាំរបស់លោកបាស្ហា
អាល់អាសាដ។ ក្រោយពីទទួលរងការបាញ់បង្រ្កាបពីសំណាក់កងកម្លាំងរបស់លោកអាសាដ
ចលនាប្រឆាំងដោយបាតុកម្ម ក៏បានប្រែក្លាយទៅជាចលនាបដិវត្តន៍ប្រដាប់អាវុធ ហើយប្រទេសស៊ីរីក៏ត្រូវធ្លាក់ចូលទៅក្នុងសង្រ្គាមស៊ីវិល។
នៅក្នុងបរិបទនោះហើយ ដែលក្រុមអាល់កៃដាប្រចាំប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ចាប់ផ្តើមពង្រីកកម្លាំង
របស់ខ្លួនឆ្លងព្រំដែនចូលទៅបង្កើតសាខានៅក្នុងប្រទេសស៊ីរី ដោយដាក់ឈ្មោះថា
"រណសិរ្សអាល់នូស្រា” (al-Nusra)។
ក៏ប៉ុន្តែ នៅឆ្នាំ២០១៣ អាល់បាក់ដាឌីបានបែកបាក់គ្នាជាមួយនឹងមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់អាល់កៃដា
ហើយក៏បានផ្តាច់ខ្លួនលែងធ្វើជាសាខាអាល់កៃដា ដោយទៅបង្កើតក្រុមដាច់ដោយឡែកមួយ
ដែលគ្របដណ្តប់ទាំងអ៊ីរ៉ាក់ និងស៊ីរី ហើយដាក់ឈ្មោះថា “រដ្ឋអ៊ីស្លាមនៅអ៊ីរ៉ាក់និងស៊ីរី” (Isalmic State
of Iraq and Syria-ISIS)។
មួយឆ្នាំក្រោយមកទៀត នៅថ្ងៃទី២៩
ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៤ អាប៊ូបាគ័រ អាល់បាក់ដាឌី បានប្រកាសតាំងខ្លួនជារដ្ឋអ៊ីស្លាម
ដែលមានមូលដ្ឋានធំនៅអ៊ីរ៉ាក់និងស៊ីរី តែមានវិសាលភាពគ្របដណ្តប់លើគ្រប់អ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាមទាំងអស់
នៅទូទាំងពិភពលោកទាំងមូល។
ជាង១០ឆ្នាំក្រោយអាល់កៃដា ពិភពលោកត្រូវប្រឈមមុខនឹងក្រុមភេរវជនដ៏គ្រោះថ្នាក់មួយថ្មីទៀត
ក៏ប៉ុន្តែ លើសពីអាល់កៃដា ដែលគ្រាន់តែជាក្រុមភេរវជន ក្រុមជីហាតរដ្ឋអ៊ីស្លាមបានរៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធ
និងប្រកាសតាំងខ្លួនជារដ្ឋ ដែលមានដែនដី មានរដ្ឋាភិបាល មានថវិកា និងជាពិសេស
មានកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ដែលរៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធតាមបែបកងទ័ពជាតិនៃរដ្ឋឯករាជ។
ក្រុមជីហាតរដ្ឋអ៊ីស្លាមបានប្រកាសយកទីក្រុងរ៉ាខា
(ប្រទេសស៊ីរី) មកធ្វើជារដ្ឋធានីរបស់ខ្លួន មានប្រភពចំណូលផ្ទាល់ខ្លួនដែលបានមកពីការលក់ប្រេង
ការប្រមូលពន្ធ ព្រមទាំងការចាប់ចំណាប់ខ្មាំងទារយកប្រាក់ ហើយកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរបស់ក្រុមជីហាតរដ្ឋអ៊ីស្លាមត្រូវបានគេ
ប៉ាន់ស្មានថាមានចំនួនក្នុងចន្លោះ ពី១០ម៉ឺន ទៅ២០ម៉ឺននាក់។
កម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ប្រភពធនធាន បូករួមជាមួយនឹងមនោគមន៍វិជ្ជាអ៊ីស្លាមជ្រុលនិយមហួសហេតុ
បានធ្វើឲ្យក្រុមជីហាតរដ្ឋអ៊ីស្លាមត្រូវក្លាយទៅជាក្រុមភេរវជនដ៏ គ្រោះថ្នាក់បំផុតរបស់ពិភពលោក
នៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ហើយមនុស្សជាច្រើនយល់ថា កត្តាដ៏ចម្បងបំផុត ដែលរួមចំណែកធ្វើឲ្យក្រុមជីហាតរដ្ឋកកើត
និងរីកដុះដាលដូចជាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គឺការឈ្លានពានរបស់អាមេរិកទៅលើអ៊ីរ៉ាក់នៅឆ្នាំ២០០៣។
គេនៅចាំបានថា នៅពេលដែលអាមេរិកលើកទ័ពចូលឈ្លានពានអ៊ីរ៉ាក់នៅឆ្នាំ២០០៣ លោកចច ដាបិលយូ ប៊ូស បានប្រកាសថា អ្វីដែលអាមេរិកធ្វើនៅពេលនោះ គឺដើម្បីរំដោះប្រជាជនអ៊ីរ៉ាក់ឲ្យចេញផុតពីអំណាចផ្តាច់ការរបស់ សាដាមហ៊ូសេន។ ក៏ប៉ុន្តែ មកទល់នឹងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ១៣ឆ្នាំក្រោយការឈ្លានពានរបស់អាមេរិក ១៣ឆ្នាំក្រោយការដួលរលំនៃរបបផ្តាច់ការសាដាមហ៊ូសេន ប្រជាជនអ៊ីរ៉ាក់រាប់សិបម៉ឺននាក់នាំគ្នារត់ភៀសខ្លួន ទាំងប្រថុយនឹងការស្លាប់ ដើម្បីគេចចេញពីបញ្ហាអសន្តិសុខ និងភាពអនាធិបតេយ្យក្នុងប្រទេស និងជាពិសេស គេចចេញពីក្រុមជីហាតរដ្ឋអ៊ីស្លាម៕
