ការធ្លាក់ដុនដាបរបស់ក្រិកនិងការលេចមុខមហាអំណាចថ្មីរបស់ Alexandre le Grand
នៅពេលដែលប្រទេសមួយមានការរួបរួមគ្នា
ប្រទេសនោះច្រើនតែស្គាល់នូវភាពរុងរឿង។ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រសិនបើមានការបែកបាក់គ្នា
ការធ្វើសង្រ្គាមហែកហួរគ្នាឯង ប្រទេសប្រាកដជានឹងធ្លាក់ចុះទន់ខ្សោយ ហើយអាចនឹងត្រូវរលំរលាយ
ធ្លាក់ទៅក្នុងការត្រួតត្រារបស់បរទេស។ នេះគឺជាភាពពិតជាក់ស្តែង ដែលកើតមានឡើង
នៅគ្រប់កន្លែង ទាំងនៅក្នុងសម័យកាលបច្ចុប្បន្ន ក៏ដូចជាកាលពីសម័យបុរាណ។
កាលពីប្រមាណជា ២ពាន់
៥រយឆ្នាំមុន ក្រិក ដែលមានការរួបរួមគ្នា អាចច្បាំងឈ្នះមហាអំណាចពិភពលោក
គឺអាណាចក្រពែរស៍ រួចហើយក្រិកខ្លួនឯងក៏ស្គាល់នូវភាពរុងរឿង ជាប្រទេសមហាអំណាចដ៏សំខាន់មួយ
នៅលើពិភពលោក។ ក៏ប៉ុន្តែ ភាពរុងរឿងរបស់ក្រិកបានឈានមកដល់ទីបញ្ចប់ នៅពេលដែលក្រិកបែកបាក់គ្នា
ហើយគិតតែពីធ្វើសង្រ្គាមហែកហួរគ្នាឯង គឺនៅក្នុងសង្រ្គាម
ដែលអ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តដាក់ឈ្មោះថា “សង្រ្គាមប៉េឡូប៉ូនែស” (Peloponnèse)។
ក្រិកសម័យបុរាណ
គឺជាបណ្តុំនៃបុរីតូចៗជាច្រើន ដែលមានរចនាសម្ព័ន្ធដឹកនាំឯករាជ្យដាច់ចេញពីគ្នាប្រៀបបាននឹងកូនរដ្ឋ
ដែលគេឲ្យឈ្មោះថា “បុរីរដ្ឋ” (City-State/Cité-Etat)។ សង្រ្គាមប៉េឡូប៉ូនែស
ដែលចាប់ផ្ទុះឡើង ពីឆ្នាំ៤៣១មុនគ.ស ហើយអូសបន្លាយពេលរហូតដល់ឆ្នាំ៤០៤មុនគ.ស
គឺជាសង្រ្គាមរវាងបក្សសម្ព័ន្ធពីរនៃបុរីរដ្ឋក្រិក៖ បក្សសម្ព័ន្ធម្ខាងដឹកនាំដោយអាថែន
(Athènes) និងបក្សសម្ព័ន្ធម្ខាងទៀតដឹកនាំដោយស្ប៉ាត (Sparte)។
នៅទីបញ្ចប់
គឺខាងបក្សសម្ព័ន្ធរបស់ស្ប៉ាត ដែលជាអ្នកទទួលជ័យជម្នះ ក៏ប៉ុន្តែ
សង្រ្គាម ៣០ឆ្នាំនេះ បានធ្វើឲ្យក្រិកទាំងមូលត្រូវធ្លាក់ចុះទន់ខ្សោយ។
អាថែន ដែលចាញ់សង្រ្គាម ត្រូវវិនាសហិនហោច ហើយរបបប្រជាធិបតេយ្យត្រូវដួលរលំ។
ក៏ប៉ុន្តែ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា បក្សសម្ព័ន្ធរបស់ស្ប៉ាត
ដែលជាអ្នកឈ្នះសង្រ្គាម ក៏បានជួបប្រទះនឹងភាពក្រីក្រនៅស្ទើរតែគ្រប់ទីកន្លែងដែរ។
សង្រ្គាមប៉េឡូប៉ូនែសបានធ្វើឲ្យភាពរុងរឿងនៃមហាអំណាចក្រិកត្រូវ
បញ្ចប់ជាស្ថាពរ ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន អតីតមហាអំណាចមួយនេះក៏ត្រូវធ្លាក់ក្រោមការត្រួតត្រារបស់មហាអំណាច
ថ្មីមួយទៀត គឺអាណាចក្រម៉ាសេដ្វាន (Macédoine) ដឹកនាំដោយអធិរាជដ៏ល្បីល្បាញមួយរូប
គឺ Alexandre le Grand (តាមភាសាអង់គ្លេស Alexander
the Great)។
ម៉ាសេដ្វាន តាមពិតទៅ ក៏ជានគរមួយ
ដែលទទួលឥទ្ធិពលពីវប្បធម៌ក្រិកដែរ ហើយបច្ចុប្បន្ននេះ ម៉ាសេដ្វាន គឺជាតំបន់ស្វ័យ័តមួយរបស់ក្រិក។
Alexandre ដែលជាអធិរាជដ៏ល្បីល្បាញរបស់ម៉ាសេដ្វាន
គឺជាកូនសិស្សរបស់អារីស្តូត ដែលជាទស្សនវិទូក្រិក។
Alexandre le Grand ដែលមានវ័យត្រឹមតែ
២០ឆ្នាំ បានឡើងគ្រងរាជជាស្តេចរបស់ម៉ាសេដ្វាន ក្រោយពីស្តេចហ្វីលីព ដែលជាបិតា
ត្រូវគេលបធ្វើឃាត នៅឆ្នាំ៣៣៦មុនគ.ស។ Alexandre គឺជាបញ្ញវន្តមួយរូបដែលពូកែខាងកំណាព្យ
និងទស្សនវិជ្ជា ហើយក៏ជាអ្នកជំនាញខាងទ័ពសេះផងដែរ។ នៅពេលឡើងគ្រងរាជភ្លាម
បញ្ហាដែល Alexandre le Grand ត្រូវប្រឈមមុខមុនគេ គឺការរកវិធីបញ្ចប់វិវាទផ្ទៃក្នុង
ដើម្បីបង្រួបបង្រួមបុរីរដ្ឋក្រិកឡើងវិញ ហើយវិធីដ៏ល្អបំផុតក្នុងការបង្រួបបង្រួមគូប្រជែងអស់ទាំងនេះ
គឺស្វែងរកសត្រូវរួមមួយ។ Alexandre le Grand ក៏គិតឃើញគំនិតមួយ
គឺប្រមែរប្រមូលទ័ពម៉ាសេដ្វាន រួមជាមួយនឹងទ័ពក្រិកទាំងអស់ ប្រកាសសង្រ្គាមទល់នឹងអាណាចក្រពែរស៍
ដើម្បីជាការសងសឹក ចំពោះអំពើឈ្លានពានរបស់ពែរស៍ ទៅលើក្រិក កាលពីមុន។
 |
| រូបគំនូរបង្ហាញពី Alexandre le Grand ក្នុងសមរភូមិទល់នឹងកងទ័ពនៃអាណាចក្រពែរស៍ |
ដោយសារតែអាណាចក្រពែរស៍គឺជាសត្រូវចាស់របស់ក្រិក
ហើយម៉ាសេដ្វាន គឺជាផ្នែកមួយនៃវប្បធម៌ក្រិក កងទ័ពក្រិកបានប្រមូលគ្នា
ចេញទៅតាម Alexandre le
Grand ក្នុងការធ្វើសង្រ្គាមទល់នឹងអាណាចក្រពែរស៍ ដោយគេចាត់ទុកថានេះគឺជាសង្រ្គាម
រវាងក្រិក និងពែរស៍។
ចេញពីក្រិក កងទ័ពរបស់ Alexandre le Grand បានវាយបំបាក់កងទ័ពរបស់អាណាចក្រពែរស៍
នៅតួកគី ហើយបន្ទាប់មក វាយចុះទៅទិសខាងត្បូង ចូលកាន់កាប់លីបង់ ស៊ីរី
អ៊ីស្រាអែល អេហ្ស៊ីប បាប៊ីឡូន (អ៊ីរ៉ាក់) និងចុងក្រោយ ទឹកដីពែរស៍ផ្ទាល់
(អ៊ីរ៉ង់)។ នៅឆ្នាំ៣៣១មុនគ.ស កងទ័ពពែរស៍ ដែលនៅសេសសល់ចុងក្រោយ ត្រូវបានកងទ័ព
Alexandre le Grand វាយកម្ទេច អាណាចក្រពែរស៍ត្រូវដួលរលំ
ហើយ Alexandre le Grand ក៏ប្រកាសខ្លួនថាជាអធិរាជរបស់ពិភពលោក។
 |
|
រូបចម្លាក់ Alexandre
le Grand នៅលើមឈូសមួយ ដែលគេរកឃើញ នៅក្នុងប្រទេសលីបង់ ហើយបច្ចុប្បន្នរក្សាទុកក្នុងសារមន្ទីរនៅតួកគី
|
អាណាចក្រម៉ាសេដ្វាន
ដែលដឹកនាំដោយ Alexandre le Grand ដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថាអធិរាជរបស់ក្រិកដែរនោះ
បានជំនួសអាណាចក្រពែរស៍ ក្នុងឋានៈជាមហាអំណាចពិភពលោក គ្រប់គ្រងដែនដី ដែលលាតសន្ធឹងចាប់តាំងពីតំបន់មេឌីទែរ៉ាណេ
កាត់តាមដើមបូព៌ា រហូតដល់អាស៊ី។ ក៏ប៉ុន្តែ Alexandre le Grand មិនស្កប់ចិត្តតែត្រឹមនោះទេ ដោយបានបែកគំនិតមានមហិច្ឆតាថ្មីមួយទៀត
គឺចង់វាតទីគ្រប់គ្រងពិភពលោកទាំងមូល។
Alexandre le Grand បានលើកទ័ពចេញពីពែរស៍វាយលុកឆ្ពោះទៅទិសខាងកើត
រហូតដល់ឥណ្ឌា។ ក៏ប៉ុន្តែ ទៅដល់កន្លែងមួយ ក្បែរក្រុងញូវដេលីបច្ចុប្បន្ន
Alexandre le Grand ត្រូវគាំងដំណើរ ទៅមុខទៀតលែងបាន ដោយសារតែកងទ័ពនាំគ្នាធ្វើកូដកម្មលែងប្រយុទ្ធ។
ទាហានក្រិកចាប់ផ្តើមធុញទ្រាន់នឹងសង្រ្គាម ម្យ៉ាង គឺដោយសារតែពួកគេបានចាកចេញឆ្ងាយពីស្រុកកំណើតអស់រយៈពេល
៩ឆ្នាំមកហើយ។ ម្យ៉ាងទៀត អាណាចក្រពែរស៍ ដែលជាគូសត្រូវរបស់ក្រិក និងដែលជាគោលដៅចម្បងនៃការធ្វើសង្រ្គាមនេះ
ក៏ត្រូវបានពួកគេវាយកម្ទេចរួចហើយដែរ។ ដូច្នេះ សម្រាប់ពួកក្រិក វាគ្មានន័យអ្វី
ដែលត្រូវធ្វើសង្រ្គាមវាតទីតទៅមុខទៀតនោះទេ។
នៅពេលដែលកងទ័ពឈប់ស្តាប់បញ្ជា
លែងចង់ធ្វើដំណើរតទៅមុខទៀត Alexandre le Grand បានត្រឹមតែខឹងសម្បារ
តែធ្វើអ្វីមិនកើត ក៏សុខចិត្តស្តាប់តាមការទាមទាររបស់កងទ័ពខ្លួន។
ពីសាច់រឿងនេះ គេអាចទាញបានមេរៀនដ៏សំខាន់មួយថា គ្រប់អំណាចទាំងអស់ មានមូលដ្ឋានគ្រឹះ
នៅលើការព្រមព្រៀងស្តាប់បង្គាប់របស់រាស្រ្ត មិនថា ក្នុងរបបផ្តាច់ការ
ឬរបបប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ។ នៅពេលដែលរាស្រ្តលែងស្តាប់បង្គាប់
ទោះបីជាអំណាចផ្តាច់ការ ឬអំណាចយោធា ក៏ត្រូវតែដួលរលំដែរ។
ដោយគ្មានជម្រើស Alexandre le Grand ក៏បានដកកងទ័ពចេញពីឥណ្ឌា
ហើយធ្វើដំណើរត្រឡប់ក្រោយវិញ ទៅដល់បាប៊ីឡូន ទីដែលព្រះអង្គចង់តាំងរាជធានី
សម្រាប់អាណាចក្ររបស់ព្រះអង្គ គឺរាជធានីរបស់ពិភពលោក។ ក៏ប៉ុន្តែ
នៅឆ្នាំ៣២៣មុនគ.ស ក្រោយពីគ្រងរាជ្យបានតែ ១៣ឆ្នាំ Alexandre le Grand
បានចូលទិវង្គត ក្នុងវ័យ ៣២ឆ្នាំ។ មូលហេតុនៃការស្លាប់នេះ ត្រូវបានគេយល់ឃើញផ្សេងៗពីគ្នា
ខ្លះថាមកពីការផឹកស្រាច្រើនហួសហេតុ ឬក៏ដោយសារតែមានគេដាក់ថ្នាំបំពុលក្នុងស្រា
ហើយខ្លះទៀតថា មកពីជំងឺគ្រុនចាញ់ ឬជំងឺគ្រុនពោះវៀន។ សាកសពរបស់ Alexandre
le Grand ត្រូវបានគេដង្ហែយកទៅបញ្ចុះ នៅអេហ្ស៊ីប ក្នុងទីក្រុងមួយដែលយកឈ្មោះតាម
Alexandre le Grand គឺទីក្រុងអាឡិចសង់ឌ្រី (Alexandrie)។
ជាង ១០ឆ្នាំ
ក្រោមការដឹកនាំរបស់ Alexandre le Grand ម៉ាសេដ្វាន និងក្រិក
បានស្គាល់នូវភាពរុងរឿង ក្នុងឋានៈជាមហាអំណាចពិភពលោក ដែលគ្រប់គ្រងផ្ទៃដីលាតសន្ធឹងជាង
៥លានគីឡូម៉ែត្រក្រឡា ហើយវប្បធម៌ និងអរិយធម៌ក្រិកបានជះឥទ្ធិពលទៅគ្រប់ទីកន្លែង
ចាប់តាំងពីអឺរ៉ុប និងមេឌីទែរ៉ាណេ រហូតដល់ឥណ្ឌា។ មានតែចិនមួយប៉ុណ្ណោះ ដែលមិនទទួលឥទ្ធិពលពីក្រិក។
ក៏ប៉ុន្តែ
នៅក្រោយពេលដែល Alexandre le Grand ចូលទិវង្គត ដោយសារតែការឈ្លោះដណ្តើមរាជបល្ល័ង្ក
រវាងមេទ័ពកំពូលៗ អាណាចក្រម៉ាសេដ្វាន ក៏ត្រូវបាក់បែកគ្នា
ហើយនៅឆ្នាំ២៨១មុនគ.ស ក្រោយពីមានសង្រ្គាមដណ្តើមរាជបល្ល័ង្កអស់រយៈពេល
៤០ឆ្នាំ អាណាចក្ររបស់ Alexandre le Grand ក៏ត្រូវពុះជាបួនចំណែក
បង្កើតទៅជាអាណាចក្របួនផ្សេងគ្នា នៅអេហ្ស៊ីប នៅបាប៊ីឡូន នៅក្រិក និងនៅម៉ាសេដ្វាន៕
