សង្រ្គាមអាហ្វហ្កានីស្ថានឆ្នាំ ១៩៧៩-១៩៨៩
នៅក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមត្រជាក់
សង្រ្គាមវៀតណាមត្រូវបានប្រវត្តិសាស្រ្តចារទុកជាបរាជ័យដ៏សែនជូរចត់ មួយសម្រាប់សហរដ្ឋអាមេរិក។
ក៏ប៉ុន្តែ មហាអំណាចដ៏ធំមួយទៀត គឺសហភាពសូវៀត
ក៏ឆ្លងកាត់នូវបរាជ័យដ៏សែនជូរចត់ស្រដៀងគ្នានេះដែរ គឺសង្រ្គាមនៅអាហ្វហ្កានីស្ថាន
ពីឆ្នាំ១៩៧៩ ដល់ឆ្នាំ១៩៨៩។
អាហ្វហ្កានីស្ថាន គឺជាប្រទេសដែលមានព្រំដែនជាប់ជាមួយនឹងតួកម៉េនីស្ថាន
អ៊ូសបេគីស្ថាន និងតាហ្ស៊ីគីស្ថាន ដែលនៅក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមត្រជាក់ គឺជាដែនដីរបស់សហភាពសូវៀត
ឬនិយាយម្យ៉ាងទៀតថា អាហ្វហ្កានីស្ថាន គឺជាប្រទេសដែលមានព្រំដែនជាប់ជាមួយនឹងសហភាពសូវៀត។
លើសពីនេះទៅទៀត រដ្ឋាភិបាលអាហ្វហ្កានីស្ថាននៅពេលនោះ
គឺជារដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនិស្ត ដែលរណបសហភាពសូវៀត។ ក៏ប៉ុន្តែ
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៦៧ បក្សកុម្មុយនិស្តអាហ្វហ្កានីស្ថានមានជម្លោះផ្ទៃក្នុង ហើយត្រូវបែកចេញជាពីរក្រុម
ដោយក្រុមនីមួយៗប្រជែងដណ្តើមអំណាចគ្នា តាមរយៈការធ្វើរដ្ឋប្រហារ។
 |
| កងឧទ្ទាមមូចាហ៊ីឌីន នៅក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមសូវៀត-អាហ្វហ្កានីស្ថាន ឆ្នាំ១៩៧៩-១៩៨៩ |
នៅក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះ របបកុម្មុយនិស្តអាហ្វហ្កានីស្ថានក៏ត្រូវប្រឈមមុខនឹងចលនាប្រឆាំងដែល
មិនមែនកុម្មុយនិស្តផងដែរ ជាពិសេស ពួកអភិរក្សនិយមខាងសាសនា ដែលចាត់ទុកពួកកុម្មុយនិស្តថាជាសត្រូវរបស់សាសនាអ៊ីស្លាម។
នៅឆ្នាំ១៩៧៨ នៅក្នុងពេលដែលរបបកុម្មុយនិស្តអាហ្វហ្កានីស្ថានកំពុងធ្លាក់
ចុះខ្សោយ ដោយការដណ្តើមអំណាចផ្ទៃក្នុង ចលនាបះបោរក៏បានរីកដុះដាល រហូតរាលដាលទៅជាសង្រ្គាមស៊ីវិល។
នៅឆ្នាំ១៩៧៩
ដោយមើលឃើញពីភាពអនាធិបតេយ្យ និងការធ្លាក់ចុះខ្សោយនៃរបបកុម្មុយនិស្តនៅកាប៊ុល
លោកឡេអូនីត ប្រេស្នេវ មេដឹកនាំសហភាពសូវៀត ក៏បានសម្រេចបញ្ជូនកងទ័ពចូលទៅឈ្លានពានអាហ្វហ្កានីស្ថាន
ដើម្បីលើកបន្តុប និងការពាររដ្ឋាភិបាល ដែលមានគំនិតស្មោះស្ម័គ្រនឹងសហភាពសូវៀត។
នៅថ្ងៃទី២៧ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៩
ទាហានសូវៀតប្រមាណជា ៧០០នាក់ ក្នុងនោះមានទាំងកងកុម្ម៉ង់ដូពិសេស
និងកងចារកិច្ច KGB ផង នាំគ្នាស្លៀកឯកសណ្ឋានជាទាហានអាហ្វហ្កានីស្ថាន ហើយចូលកាន់កាប់ទីតាំងសំខាន់ៗរបស់រដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងទីក្រុងកាប៊ុល
ជាពិសេស គឺវិមានប្រធានាធិបតីអាហ្វហ្កានីស្ថាន។ មេដឹកនាំកុម្មុយនិស្ត ដែលជាមនុស្សជំនិតរបស់សូវៀត
ក៏ត្រូវបានលើកបន្តុបឲ្យធ្វើជាប្រមុខដឹកនាំថ្មីរបស់ អាហ្វហ្កានីស្ថាន។
ក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះ
កងទ័ពសូវៀតប្រមាណជា ៨ម៉ឺននាក់ អមដោយរថក្រោះនិងរថពាសដែកជិត៣ពាន់គ្រឿង បានឆ្លងព្រំដែនចូលឈ្លានពានអាហ្វហ្កានីស្ថានពីទិសខាងជើង
ចំណែកឯទាហាននិងបរិក្ខាយោធាជាច្រើនផ្សេងទៀតត្រូវបានដឹកតាមយន្តហោះ ចូលតាមព្រលានយន្តហោះក្រុងកាប៊ុល។
គិតត្រឹមពាក់កណ្តាលខែមករា ឆ្នាំ១៩៨០ ចំនួនកងទ័ពសូវៀត
នៅក្នុងប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថាន បានកើនឡើងរហូតដល់ទៅជាង ១០ម៉ឺននាក់។
អន្តរាគមន៍យោធារបស់សូវៀតនៅក្នុងប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថាន
ត្រូវទទួលរងនូវការថ្កោលទោសពីសំណាក់សហគមន៍អន្តរជាតិ ជាពិសេស បណ្តាប្រទេសកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម។
នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៨០
មហាសន្និបាតអ.ស.ប បានអនុម័តលើសេចក្តីសម្រេចមួយ ដោយសំឡេង១០៤ទល់នឹង៨ ដើម្បីតវ៉ាប្រឆាំងនឹងការឈ្លានពានរបស់សូវៀតទៅលើអាហ្វហ្កានីស្ថាន។
ចំណែកឯរដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសនៃបណ្តាប្រទេសកាន់សាសនាអ៊ីស្លាមចំនួន ៣៤ប្រទេស
បានចេញសេចក្តីសម្រេចរួមគ្នាមួយថ្កោលទោសការឈ្លានពានរបស់សូវៀត ហើយបានទាមទារឲ្យកងទ័ពសូវៀតដកថយជាបន្ទាន់
និងដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌ ចេញពីប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថាន
ដែលជាប្រជាជាតិអ៊ីស្លាម។
នៅផ្ទៃក្នុងប្រទេសអាហ្វហ្កានីស្ថានវិញ
ចលនាឧទ្ទាមប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលអាហ្វហ្កានីស្ថានក៏បានប្រែក្លាយ ទៅជាចលនាឧទ្ទាមប្រឆាំងនឹងសូវៀត
ដែលគេស្គាល់ជាទូទៅថាជាពួកមូចាហ៊ីឌីន ហើយនៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ១៩៨០ ចលនាឧទ្ទាមមូចាហ៊ីឌីននេះចាប់ផ្តើមមានសន្ទុះកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំង
ដោយសារតែពួកគេបានទទួលនូវការគាំទ្រពីសំណាក់ប្រជាជន អាហ្វហ្កានីស្ថាន
ព្រមទាំងអ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាមជាទូទៅ នៅទូទាំងពិភពលោក។
សម្រាប់អ្នកកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម ការឈ្លានពានរបស់សូវៀតទៅលើអាហ្វហ្កានីស្ថាន
គឺជាបំពានទៅលើសាសនាអ៊ីស្លាម ដែលប្រជាជនអ៊ីស្លាមគ្រប់រូបត្រូវតែងើបឡើងប្រឆាំង។
នៅពេលនោះហើយ ដែលយុវជនជាច្រើនមកពីបណ្តាប្រទេសកាន់សាសនាអ៊ីស្លាមបាននាំគ្នា
ធ្វើដំណើរចូលទៅអាហ្វហ្កានីស្ថាន ដើម្បីចូលរួមជាមួយពួកមូចាហ៊ីឌីន ធ្វើសង្រ្គាមជីហាតប្រឆាំងនឹងកងទ័ពសូវៀត
ហើយក្នុងចំណោមជីហាតបរទេសដែលចូលទៅធ្វើសង្រ្គាមប្រឆាំងនឹងកងទ័ព សូវៀតនៅអាហ្វហ្កានីស្ថាននេះ
ក៏មានដែរ យុវជនវ័យជាង ២០ឆ្នាំ មកពីអារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត ឈ្មោះថា អូសាម៉ា
ប៊ិនឡាដិន ដែលក្រោយមកបានក្លាយទៅជាមេដឹកនាំក្រុមភេរវជនអន្តរជាតិអាល់កៃដា។
នៅក្នុងការធ្វើសង្រ្គាមប្រឆាំងនឹងកងទ័ពសូវៀតនៅអាហ្កានីស្ថាន
ក្រុមមូចាហ៊ីឌីនទទួលបាននូវជំនួយយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ទាំងជំនួយជាលុយ
និងជាគ្រឿងសព្វាវុធ ពីបណ្តាប្រទេសជាច្រើន ទាំងបណ្តាប្រទេសកាន់សាសនាអ៊ីស្លាម
រួមមាន អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត អេហ្ស៊ីប និងប៉ាគីស្ថាន និងទាំងបណ្តាប្រទេសក្នុងប្លុកសេរី
ជាពិសេស សហរដ្ឋអាមេរិក។
សង្រ្គាមអាហ្វហ្កានីស្ថាន បានធ្វើឲ្យរយៈកាលធូរស្រាលនៃសង្រ្គាមត្រជាក់
ដែលមានរយៈពេលជិត ២០ឆ្នាំ ហើយដែលគេហៅតាមភាសាបារាំងថា Détente
ត្រូវឈានដល់ទីបញ្ចប់។ ការប្រឈមមុខដាក់គ្នា រវាងសហរដ្ឋអាមេរិក
និងសហភាពសូវៀតក៏បានផ្ទុះឡើងវិញ ដែលអ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តជាច្រើនបានហៅថាជាសង្រ្គាមត្រជាក់លើកទី២។
គិតជាសរុប សង្រ្គាមអាហ្វហ្កានីស្ថានមានរយៈពេលជាង ៩ឆ្នាំ គឺចាប់ពីខែធ្នូឆ្នាំ១៩៧៩ រហូតដល់ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៨៩ នៅពេលដែលកងទ័ពសូវៀតបានដកថយចេញអស់ពីអាហ្វហ្កានីស្ថាន។ សង្រ្គាមនេះបានបណ្តាលឲ្យទាហានសូវៀតប្រមាណជាង២ម៉ឺននាក់ត្រូវ ស្លាប់ ហើយបរាជ័យរបស់សូវៀតនៅអាហ្វហ្កានីស្ថាន គឺជាដើមហេតុដ៏ចម្បងមួយ ដែលនាំទៅរកការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀត និងការបិទបញ្ចប់នៃសង្រ្គាមត្រជាក់ នៅឆ្នាំ១៩៩១៕
